رسیدگی به ادعاهای عمومی درباره میهمانان و پژوهشگران
مصوب انستیتو علوم اجتماعی و انسانی (ایران آکادمیا)
تاریخ: ۲۱ آوریل ۲۰۲۵
۱. درآمد
ما بر این باوریم که در یک جامعه‌ی ایده‌آل، اختیار قضاوت و محکوم‌کردن افراد باید صرفاً در اختیار نهادهای قضایی و قانونی باشد. در عین حال، آگاهیم که نظام‌های قضایی موجود در جهان اغلب تحت تأثیر سوگیری‌های ساختاری و فشارهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی یا اجتماعی قرار دارند. از این‌رو، ما نظام‌های حقوقی را مقدس یا خطاناپذیر نمی‌دانیم.
همچنین آگاهیم که اثبات ادعاها، به‌ویژه در موارد مربوط به آزار جنسی، حتی در نظام‌های قضایی عادلانه نیز بسیار دشوار است، و این دشواری در کشورهای غیر دموکراتیک بیشتر می‌شود. در عین حال، می‌دانیم که پایبندی مطلق به اصل برائت یا «بی‌گناهی تا زمان اثبات گناه»، و یا پذیرش بی‌قیدوشرط همه‌ی ادعاهای عمومی، رویکردی بی‌طرفانه و منصفانه به‌شمار نمی‌آید.
در چنین شرایط پیچیده‌ای، درک می‌کنیم که هیچ تصمیم نهادی‌ای در مواجهه با این موقعیت‌ها نمی‌تواند کاملاً بی‌طرفانه باشد. هرگونه اقدام یا عدم اقدام، ناگزیر تأثیری بر یکی از طرفین یک روایت مناقشه‌آمیز خواهد گذاشت.
ما آگاهیم که به‌عنوان یک نهاد آموزشی، مأموریت، صلاحیت و ظرفیت قضاوت حقوقی یا اخلاقی افراد در این‌گونه شرایط را نداریم. نقش ما محدود به چارچوبی دانشگاهی و مشخص است که در آن پژوهشگران و سخنرانان برای مشارکت در گفتگوهای علمی و بررسی آثار و پژوهش‌های مرتبط حاضر می‌شوند. پر واضح است که حضور هر فرد در برنامه‌های ما نباید به معنای تأیید در موارد زیر تلقی شود:
۱. تأیید دیدگاه‌های آن فرد در موضوع مورد بحث؛
۲. تأیید دیدگاه‌های او در سایر زمینه‌ها؛ یا
۳. تأیید اخلاقی یا ارزشی آن فرد از سوی انستیتو.
۲. هدف
این آئین‌نامه تلاش می‌کند چارچوبی روشن و مسئولانه برای نحوه رسیدگی انستیتو به موقعیت‌هایی ارائه کند که در آن ادعاهای عمومی درباره پژوهشگران، مهمانان یا سخنرانان دعوت‌شده به شکل مسئولانه‌ای مطرح می‌شوند. هدف ما اتخاذ تصمیماتی تا حد ممکن مسئولانه، منصفانه، و هم‌راستا با استانداردهای حقوقی، ارزش‌های نهادی و پاسخگو به اعتماد مخاطبین ماست.
۳. اصول بنیادین
رویه ما بر اساس اصول کلیدی زیر شکل گرفته است:
- آزادی بیان: ما از حق قانونی بیان و امکان دعوت از افراد با دیدگاه‌های بحث‌برانگیز یا مورد مناقشه حمایت می‌کنیم، مگر در صورت وجود نگرانی‌های مشخص قانونی یا امنیتی.
- احترام به صدای جامعه: ما نگرانی‌های مخاطبان و کنشگران را با دقت بررسی می‌کنیم و به آن‌ها ارج می‌نهیم.
- روند عادلانه: ما پیش از اثبات یا پیگیری رسمی، افراد را بر اساس ادعاهای اثبات‌نشده قضاوت نمی‌کنیم.
- ما نهاد قضایی نیستیم: ما صلاحیت قانونی یا نهادی برای اثبات درستی یا نادرستی ادعاها نداریم.
- برخورد متناسب و حرفه‌ای: ما تلاش می‌کنیم در تصمیم‌گیری و مدیریت ریسک‌ها بطور منصفانه و متناسب عمل کنیم.
۴. چارچوب اقدامات گام‌به‌گام
گام اول: دریافت نگرانی‌ها
- نگرانی‌هایی که توسط افراد حقیقی یا نهادهای معتبر مطرح می‌شوند، با احترام و در چارچوبی محرمانه برای بررسی پذیرفته می‌شوند.
- ادعاهایی که به شکل ناشناس و به طور غیر مستقیم مطرح شده باشند، به‌‌خودی‌خود فاقد اعتبار کافی برای اقدام نهادی هستند.
گام دوم: بررسی اولیه
- یک تیم مشخص یا یک عضو ارشد انستیتو موارد زیر را بررسی می‌کند:
- ماهیت و دقت ادعا
- منبع و اعتبار آن
- ریسک‌های احتمالی برای شرکت‌کنندگان، کارکنان یا اعتبار انستیتو
- این‌که آیا موضوع در حال پیگرد رسمی یا حقوقی است یا خیر
گام سوم: مشاوره حقوقی
- در صورت لزوم، انستیتو با مشاور حقوقی جهت بررسی موارد زیر مشورت می‌کند:
- ریسک‌های حقوقی
- رعایت قوانین مربوط به افترا، حفظ حریم خصوصی و دیگر ملاحظات قانونی
گام چهارم: کاهش ریسک و ارتباطات شفاف
هنگام برگزاری برنامه، انستیتو می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:
- صدور بیانیه‌ای بی‌طرف که روشن کند دعوت از فرد به معنای تأیید رفتار شخصی او نیست
- ایجاد چارچوب‌های پیشگیرانه در برنامه مانند در نظر گرفتن آیین‌نامه رفتاری یا مدیریت بحث‌ها
گام پنجم: تصمیم‌گیری نهایی
- تصمیم نهایی مدیریت از برآیند بررسی‌ها اتخاذ شده و با توضیح دلایل ثبت می‌شود.
- لازم است فرآیند تصمیم‌گیری و تصمیم‌ها با اختیارات، ارزش‌ها، تعهدات قانونی، و هدف آموزشی انستیتو همخوان باشد.
۵. حوزه اجرا و شمول
- این آئین‌نامه شامل همه سخنرانان، پژوهشگران، و مهمانانی می‌شود که برای شرکت در برنامه‌ها دعوت می‌شوند.
- لازم است تصمیم‌ها مطابق با رویه‌های ثابت و هم‌راستا با این سند و چارچوب‌های قانونی یا آموزشی مرتبط اتخاذ شوند (از جمله راهنمای دعوت از سخنرانان بیرونی در مؤسسات آموزش عالی بریتانیا).
۶. بازنگری و به‌روزرسانی
این آئین‌نامه سالانه یا در صورت نیاز زودتر، به منظور تطبیق با تحولات حقوقی، بازخوردهای مخاطبین و یادگیری نهادی، بازبینی و به‌روزرسانی خواهد شد.