فهیمه آزموده
چگونگی هویت جنسیتی در جامعه ایران بر اساس نظریه دراماتورژی
زهرا باقری‌شاد
مردانگی جایگزین جدید در میان مردان جوان ایرانی
گرداننده: زینب پیغمبرزاده
در این پنل به بررسی مفهوم هویت جنسیتی و تحولات اجتماعی مرتبط با آن در جامعه ایران پرداخته خواهد شد. سخنرانان این برنامه، فهیمه آزموده و زهرا باقری‌شاد، هرکدام از زاویه‌ای متفاوت به موضوع هویت و تغییرات اجتماعی و سیاسی مرتبط با هویت‌های جنسیتی و جنبش‌های مقاومت در ایران خواهند پرداخت.
فهیمه آزموده: چگونگی هویت جنسیتی در جامعه ایران بر اساس نظریه دراماتورژی
فهیمه آزموده در سخنرانی خود به بررسی هویت جنسیتی در جامعه ایران از منظر نظریه نمایش اروینگ گافمن پرداخته و تغییرات هویتی و رفتاری زنان ایرانی را به تصویر کشیده است. او مفهوم هویت را به عنوان درک فرد از خود در جامعه معرفی می‌کند. در این رویکرد، هویت یک تصور فردی و اجتماعی است که گاه دچار چالش و تناقض می‌شود. به ویژه در جامعه ایران، هویت زنان در مواجهه با دوگانگی‌هایی که بین سنت و مدرنیته ایجاد شده است، با پیچیدگی‌ها و تعارض‌های خاصی روبه‌رو می‌شود.
طبق این تحلیل، زنان ایرانی با فاصله‌ای میان هویت بالقوه خود (آنچه خود را با آن تعریف می‌کنند) و هویت بالفعل خود (آنچه در تعاملات اجتماعی به دیگران نشان می‌دهند) مواجه می‌شوند. این تفاوت و ناهماهنگی میان تصویر ذهنی فرد و برداشت اجتماعی از او، باعث ایجاد احساس بیگانگی، پذیرش وضعیت موجود یا مقاومت در برابر آن می‌شود. زنان ایرانی به‌ویژه در سال‌های اخیر با تمایل به نشان دادن هویت جدید و متفاوت، به گونه‌ای رفتار می‌کنند که بتوانند تصویر مطلوبی از خود به جامعه ارائه دهند.
آزموده از این تلاش زنان برای تغییر هویت اجتماعی و سیاسی خود در قالب نظریه نمایش گافمن بهره می‌گیرد. او بیان می‌کند که زنان ایرانی برای دستیابی به هویت اجتماعی و سیاسی جدید، از ابزارهای مختلفی مانند آموزش، انتخاب پوشش اختیاری، مجردی، مخالفت با قوانین اجتماعی و مشارکت فعال در جنبش‌های اجتماعی و سیاسی استفاده می‌کنند. هدف نهایی آن‌ها از این اقدامات، دستیابی به تصویری جدید و تقویت موقعیتشان در عرصه اجتماعی است.
او این رفتار زنان را به مثابه اجرای یک نمایش در صحنه اجتماعی می‌بیند که در تلاشند تا با کنترل اعمال خود و ارائه تصویری مطلوب، به جایگاه دلخواه و استقلال هویتی برسند. در حقیقت، زنان ایرانی در چارچوب این نظریه می‌کوشند تا با ساخت و ارائه هویتی نوین در برابر جامعه، جایگاه خود را در مقابل سنت‌ها و موانع موجود تغییر دهند.
زهرا باقری‌شاد: مردانگی جایگزین جدید در میان مردان جوان ایرانی
زهرا باقری‌شاد، در سخنرانی خود به پدیده جدیدی از مردانگی میان نسل جوان مردان ایرانی می‌پردازد که به “مردانگی‌های جایگزین” شهرت دارد. او تمرکز خود را بر فعالیت‌های اعتراضی کاربران جوان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی به خصوص پس از قتل ناموسی رومینا اشرفی قرار داده است و نقش این مردان را در تغییر فرهنگ ناموس‌محور و مردسالار بررسی می‌کند.
باقری‌زاد با استفاده از تحلیل مضمونی در قالب پژوهشی تفسیری و بر مبنای دیدگاه تقاطع‌گرایی، به بررسی فعالیت‌های اعتراضی کاربران ایرانی پرداخته و هشتگ‌های #باوربه‌ناموس‌ندارم، #من‌ناموس‌ندارم و #ضدناموس را به‌عنوان نمونه‌های واکنش به مفهوم ناموس بررسی کرده است. این پژوهش نشان می‌دهد که نسل جوان و تحصیل‌کرده مردان ایرانی، به‌ویژه آن‌ها که به ارزش‌های مدرنیته و برابری جنسیتی نزدیک‌تر هستند، در اثر تأثیرات جهانی‌شدن و گسترش رسانه‌های دیجیتال، به سمت رویکردهای جدیدی از مردانگی گرایش یافته‌اند.
به‌گفته باقری‌زاد، واکنش منفی به مفهوم ناموس و مخالفت با آن، یکی از دشوارترین موضوعات برای مردان در جوامع سنتی محسوب می‌شود، چراکه در این جوامع، مردان احساس می‌کنند که با انتقاد از این فرهنگ، اقتدار و قدرت مردانه‌شان مورد تردید قرار می‌گیرد. با این حال، مردان جوانی که به صورت علنی علیه مفاهیم سنتی مردانگی و فرهنگ ناموسی به اعتراض برخاسته‌اند، نمادی از امید به گسترش ارزش‌های فمینیستی در میان این قشر از جامعه هستند.
این پژوهش بیان می‌کند که این رویکرد جایگزین به مردانگی، با گذر زمان می‌تواند در ساختارهای اجتماعی ایران نقش مهمی ایفا کند. این جوانان، با نقد شدید از مفهوم ناموس و ترویج برابری جنسیتی، نشان‌دهنده گرایش جدیدی هستند که به تدریج در حال تغییر دیدگاه‌های سنتی جامعه ایرانی درباره نقش‌های جنسیتی است.
این پنل با رویکردی تحلیلی به مقوله هویت جنسیتی در جامعه ایران پرداخته و نشان می‌دهد که هر دو جنسیت، با چالش‌های عمده‌ای در تعریف و ارائه هویت خود مواجه‌اند. در حال حاضر، زنان ایرانی به‌دنبال ایجاد تغییرات اجتماعی و سیاسی هستند و از ابزارهای مختلفی برای نمایش هویت جدید استفاده می‌کنند؛ در همین حال، مردان جوان نیز با اتخاذ رویکردهای متفاوت و دور از سنت‌های قدیمی، به تغییر مفاهیم مردانگی و جنسیت در ایران پرداخته‌اند.