در این پنل با نام «ادبیات، رسانه و پویایی سیاسی اجتماعی در ایران»، محققان به بررسی نقش رسانه‌ها و ادبیات در شکل‌دهی به گفتمان‌های سیاسی و اجتماعی ایران می‌پردازند. موضوعات اصلی این نشست شامل تحلیل کاریکاتورهای سیاسی در مطبوعات دو دوره ایران و همچنین بررسی رمان «سووشون» از منظر بیگانگی و معنویت است.
آنیتا کریمی
کاریکاتورهای سیاسی در مطبوعات ایران در دو دوره: تحلیل فرهنگی-تاریخی نمونه‌های منتخب از مجلات ملا نصرالدین (از ۱۲۸۵) و توفیق (از ۱۳۳۷-۱۳۵۰)
نادر نصیری
روایت هایی از از خودبیگانگی و معنویت گرایی در سووشون
گرداننده: علی بنوعزیزی
آنیتا کریمی در پژوهش خود با عنوان «کاریکاتورهای سیاسی در مطبوعات ایران در دو دوره: تحلیل فرهنگی-تاریخی نمونه‌های منتخب از مجلات ملا نصرالدین (از ۱۲۸۵) و توفیق (از ۱۳۳۷-۱۳۵۰)» به بررسی نقش کاریکاتور و طنز تصویری در شکل‌دهی به افکار عمومی و گفتمان‌های اجتماعی-سیاسی پس از انقلاب مشروطه می‌پردازد. مطبوعات در این دوران، نقشی محوری در بسیج حمایت عمومی از اصلاحات مشروطه و مبارزه با اقتدارگرایی ایفا کردند.
اما تأثیر طنز سیاسی و کاریکاتورهای موجود در این مجلات در شکل‌دهی به گفتمان‌های اجتماعی و سیاسی به ویژه پس از انقلاب مشروطه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل آیکونوگرافی اروین پانوفسکی، به بررسی کاریکاتورهای مجلات ملا نصرالدین و توفیق پرداخته و نمادها و تصاویری که در این مجلات به کار رفته‌اند را در بستر اجتماعی-سیاسی آن دوران تفسیر می‌کند.
کریمی معتقد است که کاریکاتورهای سیاسی و طنز در مطبوعات ایران پس از انقلاب مشروطه، نقش کلیدی در تقویت بحث‌های عمومی و ایجاد فضای اعتراضی علیه اقتدارگرایی داشتند و به عنوان ابزاری نیرومند برای پیشبرد ارزش‌های مشروطه‌خواهی و دموکراسی در ایران عمل کردند. موضوعات اصلی کاریکاتورهای این دوره شامل اعتراض به سلطه‌طلبی، نقد قدرت سنتی و مخالفت با حکومت‌های اقتدارگرا بود. او نتیجه‌گیری می‌کند که طنز و کاریکاتور به عنوان ابزاری موثر برای مقاومت علیه استبداد و چالش با ساختارهای قدرت سنتی پس از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی در ایران به کار گرفته شده‌اند.
نادر نصیری در مقاله‌ای با عنوان «روایت هایی از از خودبیگانگی و معنویت گرایی در سووشون» با بهره‌گیری از رویکرد مارکسیستی فردریک جیمسون، به تحلیل لایه‌های زیرین و ناخودآگاه سیاسی رمان سووشون می‌پردازد. هدف او از این تحلیل، بازسازی تاریخی است که این رمان از آن نشات گرفته و همچنین بررسی راه‌حل‌های خیالی این اثر برای تضادهای اجتماعی موجود در آن زمان است.
نصیری ابتدا رمان را در چارچوب «افق سیاسی» نخستین از سه افق جیمسون قرار داده است و اکنون می‌خواهد از این افق به افق اجتماعی دوم عبور کند. در این چارچوب، او به جای روش‌های نشانه‌شناسی قبلی از رویکردی دیالکتیکی استفاده می‌کند تا بتواند درک بهتری از موقعیت‌های اجتماعی موجود در آن دوران و دیالوگ‌هایی که به این داستان شکل داده‌اند، ارائه دهد.
در این تحلیل، نصیری از مفهوم «ایدئولوژم» (ideologeme) استفاده می‌کند که جیمسون آن را به عنوان «کوچکترین واحد معنادار گفتمان‌های متضاد جمعی طبقات اجتماعی» تعریف می‌کند. او معتقد است که برای درک رمان سووشون باید این ایدئولوژم‌ها را شناسایی و تحلیل کرد، زیرا این عناصر به تبیین دیدگاه‌های اجتماعی و سیاسی در بطن این رمان کمک می‌کنند. از نظر نصیری، رمان سووشون با به‌کارگیری این ایدئولوژم‌ها تلاش می‌کند تا به مسائل و تناقضات اجتماعی و سیاسی زمانه خود بپردازد و راه‌حل‌های خیالی برای این مشکلات ارائه دهد.
در نهایت، هر دو پژوهش‌گر بر اهمیت نقش ادبیات و رسانه‌ها در شکل‌دهی به هویت اجتماعی-سیاسی و ایجاد گفتمان‌های منتقد در برابر قدرت‌های اقتدارگرا اشاره دارند . این مقالات نشان می‌دهند که چگونه کاریکاتورها و روایت‌های ادبی می‌توانند به‌عنوان ابزارهای قدرتمند برای بیان تناقضات اجتماعی و سیاسی و طرح مفاهیمی مانند آزادی و عدالت اجتماعی به کار گرفته شوند.