مصطفی کاظمیان
ساختارهای مذکّرِ جامعه ایرانی و اضطرابِ پنهان در مواجهه با روح زنانه – یک بررسی از دیدگاه روانشناسی تحلیلی
سارا شادابی
شعر فارسی مانعی برسرراه مدرنیته ایران
گرداننده: امانوئل شکریان
چکیده‌ها
مصطفی کاظمیان
ساختارهای مذکّرِ جامعه ایرانی و اضطرابِ پنهان در مواجهه با روح زنانه – یک بررسی از دیدگاه روانشناسی تحلیلی
مفاهیم آنیما و آنیموس در روانشناسی تحلیلی یونگ اشاره به کهن الگوهایی می کنند که خود را در وجه سمبلیک در رویاها و فانتزی، و در سطح واقعیت در تجربه روانشناختیِ فرد انسانی در مواجهه با جنسیت مخالف خود بروز می دهند. هر فرد انسانی در عمقِ روانِ خود، بُعدی از جنسیت مخالف یا متمّمش (“آنیما” بمثابه وجه آرکه تایپال زنانه در مردان و “آنیموس” بمثابه بُعدِ مذکر) را حمل می کند که در پروسه ی طولانی بلوغ فردی نیاز به بازشناسی، تجربه و اینتگره شدن دارد. این آرکه تایپها از سوی دیگر در ارتباط با دوگانه ی اِروس/لوگوس بمثابه دو پرنسیب روانشناختی پایه قابل بررسی اند. این مقاله برآنست تا با تکیه براین مفاهیم وبا توجه به اهمیت ساختارهای غالب مرد/پدرسالارانه در ایران، رویکردی روانشناختی برای بررسی جنبش اجتماعی اخیر ایران که خاستگاهها و آرمان‌های پایه اش را در تاکید بر زنانگی و رهایی زنانه تعریف می کند، ممکن سازد و به طرح پرسشهای پایه ای زیر بپردازد: ۱- جدا از دلایل سیاسی، ایدئولوژیک و جامعه شناختی (و البته از سویی در پیوند دوسویه با آنها) چه ریشه های روانشناختی برای مواجهه خشنِ ساختارهای مرد/پدرسالارانه ی جامعه ایرانی -از خانواده تا ساختارهای مسلط سیاسی- با رهایی زنانه قابل ردیابی هستند؟ زیبایی و شور زنانه چگونه این ساختارهای اجتماعی را بر می آشوبانند و به تندترین واکنش ها بر می انگیزانند؟ ۲- آیا در پسِ تصلّبِ ساختارهای مردسالارانه و واکنش خشونت آمیزشان می توان اضطرابی پنهان و ناخودآگاه از مواجهه با روح زنانه (آنیما /اِروس) جستجو کرد؟ ۳- درین صورت این هراس پنهان تا چه حد ریشه های تربیتی، فرهنگی و اجتماعی دارد و چگونه با بلوغ نیافتگی ساختارهای مردانه در دست یازیدنش به اعمالِ قدرت خشن مرتبط است؟ و ۴- آیا شناسایی این اضطراب می تواند امکان یک دعوتِ -تراپویتیک- برای فهم و مواجهه با آن و در طولانی مدت، تغییر در ساختارهای اجتماعی مسلّطِ مردمحور را فراهم آورد؟ در خشونتِ پیدا و پنهان ساختارهای مسلط مردانه یا در گریز، نفرت و هراسِ از زن -جدا از (و البته در پیوندِ با) ریشه های عمیقِ فرهنگی و مذهبی آن- شاید بتوان ردّ پایِ اضطراب عمیقتری را شناسایی کرد و آن ترس مردان از مواجهه با روح زنانه خود و باز شناسی آن باشد. ترسی که آنها را از پروسه تحقق فردیت -Individuation-، که از منظر روانشناسی تحلیلی بمثابه جمع شدن و تکمیل یافتگی بخش‌های مختلف و گاه متضاد روانیِ فرد انسانی تعریف می شود، بازداشته و به کنترل و سرکوب شور زنانه/اِروس وا می دارد. ازین نگاه، برای ساختارهای دیرینِ مذکّر و مردسالارانه ایرانی، به نظر شاید امری دلهره آورتر اما در عین حال ضروری تر و رشد دهنده تر از مواجهه ناگزیر با بُعدِ سرکوب شده ی زنانه ی خود و شهر نباشد. با بررسیِ این امکانِ بازشناسی و پذیرفتنِ روح زنانه ی شهر، این مقاله به پتانسیلهای رهایی بخش و رشد دهنده ی جنبش اجتماعی زنان معاصر ایران ، نه تنها برای زنان که نیز برای مردان و ساختارهای بلوغ نیافته ی مذکّر در جامعه ایرانی می پردازد.
سارا شادابی
شعر فارسی مانعی برسرراه مدرنیته ایران
این مقاله به بررسی تأثیر شهود بر فرهنگ و جامعه ایرانی و چگونگی تعامل آن با عقلانیت می‌پردازد. شهود به عنوان ادراک ناخودآگاه، به‌ویژه در شعر فارسی، نقش مهمی ایفا می‌کند و به شکل‌گیری آن کمک کرده است. از سوی دیگر، عقلانیت که بر تفکر نقاد و استدلال منطقی تأکید دارد، به عنوان یکی از اصول اساسی مدرنیته معرفی می‌شود و نقش مهمی در توسعه نهادهای بوروکراتیک، سکولاریزاسیون، و پیشرفت‌های علمی دارد. عدم همسویی بین این دو مانعی است برای وقوع مدرنیته در ایران . این مقاله همچنین مدل ریاضی ساده‌ای را برای تحلیل این عدم همسویی ارائه می‌دهد .همچنین پیشنهاداتی برای تحقیقات بیشتر و کاربردهای عملی نیز ارائه شده است.