ژورنال ایران آکادمیا – شماره ۹- ویژه کنفرانس ICCI

فهرست مقاله‌ها

مقاله‌ها به انگلیسی

یادداشت سردبیر

این شماره ژورنال علوم انسانی و اجتماعی ایران آکادمیا، به برخی از مقاله‌های کوتاه کنفرانس (در محدوده ۲۵۰۰ کلمه) که تا لحظه انتشار ژورنال به دست ما رسیدند اختصاص یافته است.

مباحث این ژورنال در سخنرانی‌های دومین «کنفرانس بین‌المللی مطالعات ایران‌پژوهی معاصر» که با موضوع «ایران و گردش قرن: آزموده‌ها،آموزه‌ها و چشم‌اندازها در روزهای ۲۶ و ۲۷ اوت ۲۰۲۲ در شهر لاهه، در کشور هلند برگزار می‌شود، ارائه می‌شوند. امید است که در شماره‌های آینده ژورنال، مقاله‌های تفصیلی‌تر از دیگر پژوهش‌های ارائه شده، به انتشار برسند.

هدف اصلی ایران آکادمیا از برگزاری این کنفرانس، ایجاد بستری برای ارائه کارهای پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی درباره ایران معاصر (دوران پس از انقلاب مشروطیت) و همچنین به‌وجود آوردن فضای دیالوگ باز آکادمیک میان نسل‌های مختلف پژوهشگران در ایران و کشورهای دیگر است. محدودیت‌های دانشگاهی در داخل ایران و نیز موج‌های مهم مهاجرت، به‌ویژه پس از سال ۱۳۵۷، سبب شده‌اند که پژوهش‌ها درباره ایران به گونه‌های بسیار متفاوتی در محیط‌های دانشگاهی، و گاه بیرون از دانشگاه، گسترش یابند. این کنفرانس، که به زبان‌های فارسی و انگلیسی برگزار می‌شود، تلاشی است برای ساختن پلی میان کارهای گوناگون پژوهشی در ایران و در کشورهای دیگر. درست به همین خاطر است که با وجود برگزاری کنفرانس در کشور هلند، زبان فارسی، در کنار انگلیسی، به عنوان زبان کنفرانس انتخاب شده، تا بستر رابطه و بهره‌مندی متقابل میان پژوهشگران و کارهای پژوهشی درباره ایران معاصر فراهم شود. برای گسترش دیالوگ باز دانشگاهی، کنفرانس بین‌المللی دوسالانه ایران‌پژوهی معاصر، خود را متعهد به رعایت کامل اندیشه انتقادی و آزادی آکادمیک می‌داند. هدف این است که پژوهشگران بتوانند بدون سانسور، کارهای پژوهشی خود را درباره ایران معاصر ارائه دهند.

موضوع کنفرانس دوم ایران پژوهی معاصر، که در همکاری با انستیتو بین‌المللی مطالعات اجتماعی دانشگاه اراسموس برگزار می‌شود، نگاهی است سنجشگرانه به جامعه ایران، از فراز تجربه قرن چهاردهم خورشیدی.

ایران، در قرن گذشته، با فراز و نشیب‌ها و دگرگونی‌های پرشمار و اساسی روبرو بوده و در آغاز قرن پانزدهم، چالش‌ها و ابَرچالش‌های بسیاری را پیش روی خود دارد. شرکت‌کنندگان در کنفرانس سال ۱۴۰۱ لاهه، به چند حوزه مهم در رابطه با شرایط و تحولات جامعه ایران پرداخته‌اند که از میان آنها می‌توان به مسأله زنان، حقوق بشر، جنبش‌های اجتماعی، روشنفکران، سیاست خارجی، آموزش و دانشگاه اشاره کرد. موضوعات مطرح شده، هم به ساختارهای کلان و نهادهای رسمی می‌پردازند، و هم پویایی درونی جامعه ایران را مورد توجه قرار می‌دهند. 

از تمامی دست‌اندرکاران این شماره، به‌ویژه شورای دبیران کنفرانس، که دبیران میهمان این شماره نیز بوده‌اند، صمیمانه سپاسگزاریم.

سعید پیوندی

مرداد ۱۴۰۱

چالش‌های نشر علمی فارسی و اقدامات ما
چرا ضرورت دارد که  نشر علمی به فارسی به سمت سازگاری با استانداردهای بین المللی حرکت کند؟

در روزگاری که سپهر علمی و دانشگاهی ایران از بیماری‌های عدیده‌ای رنج می‌برد ‌و برای نمونه، بازار خرید و فروش مدرک (غیر قانونی)،‌ یا ولع انتشار مقاله علمی انگلیسی، برای کسب اعتبار، اما خالی از هر محتوای جدی، بیداد می‌کند؛ تولید محتوای علمی به زبان فارسی با مشکلات فراوانی روبه‌روست. برای نمونه، در حال حاضر، آثار علمی به زبان فارسی در موتورهای جستجوی مدرن  مبتنی بر هوش مصنوعی مانند Semantic Scholar و یا ابزار پژوهشی نوین مانند Inciteful و Research Rabbit  به درستی نمایه نشده و در ارتباط با دیگر پژوهش‌ها قرار داده نمی‌شوند و اعتبار و اثر واقعی در روند تولید دانش به معنای بین‌المللی آن ندارند، چرا که اگر این آثار حتی مطابق با استانداردهای لازم تهیه شده و واجد چکیده، کلیدواژه‌ها و کتابشناسی هم باشند، به‌دلیل اینکه به زبان فارسی هستند، و ارجاع‌دهی به آنان از هیچ استاندارد قابل اندازه‌گیری پیروی نمی‌کند، از سوی فن‌آوری‌ها و سیستم‌های مدرن یادشده نیز درک و تحلیل نمی‌شوند و به این ترتیب با دیگر پژوهش‌های حوزه خود بی‌ارتباط می‌مانند. در نتیجه، در میان انبوه مطالعات غیرفارسی، آثار فارسی، محلی از اعراب نمی‌یابند و مهم‌تر از همه، هیچ ارجاعی به آن‌ها ثبت نشده و اهمیت این پژوهش‌ها در بدنه دانش موجود، قابل اندازه گیری نخواهد بود.

برای مثال، یک پژوهشگر غیر فارسی زبان، نمی‌تواند از یک محتوای علمی تولید شده به زبان فارسی با خبر شود، چه رسد به اینکه به آن ارجاع داده یا با پژوهشگر آن در ارتباط قرار بگیرد. اقدامات جدید انتشارات ایران آکادمیا، زمینه را  برای مطلع شدن دیگر پژوهشگران از آثار اساتید و پژوهشگران فارسی زبان فراهم می‌کند، با این امید که تعاملی میان پژوهشگران در بسترهای چندزبانه میسر شود. 

یکی از عواقب منفی وضعیت موجود، این است که دانشگاهیان فارسی زبان در سطح جهان، به‌دلیل نبود امکان این تعامل و عدم برقراری ارتباط به‌واسطه تولید محتوای علمی‌شان، رفته رفته، از نگاشتن به زبان فارسی دوری کرده و تولید محتوای علمی به زبان‌های غالب را ترجیح داده و به آن بسنده کرده‌اند. از این روست که بیشتر کاربران و پژوهشگران فارسی‌زبان، از تعامل با آثار آنان محروم یا غافل مانده‌اند. تلاش ما بر این بوده است که به راه‌های عملی غلبه بر این جداافتادگی بیاندیشیم. برخی از اقداماتی که در این راستا از سوی انتشارات ایران آکادمیا انجام شده‌اند، از این قرارند:

• به‌کارگیری و توسعه «سیستم مدیریت ژورنال علمی دوزبانه»، سازگار با نمایه‌ساز گوگل اسکولار و دیگر پایگاه‌های داده‌ علمی بین‌المللی.
• ارتقاء امکان دسترسی به متن اصلی مقالات و امکان بررسی آمار مطالعه، دانلود، استناد (تاثیرگذاری) هر مقاله.
• دو زبانه (فارسی، انگلیسی) کردن ژورنال‌ها، به‌گونه‌ای که عنوان، چکیده، کلیدواژه‌‌‌ها و کتابشناسی‌ها به هر دو زبان در دسترس قرار گرفته و در پلتفرم‌های معتبر نمایه شوند.
• پاسخ به برخی دشواری‌های عمده استناد به زبان فارسی و انتخاب سازگارترین شیوه‌نامه (نظام «یادداشت-کتابشناسی» شیوه‌نامه شیکاگو)  و منطبق کردن آن با نیاز نشر ژورنال علمی فارسی در سیستم‌های نمایه و نشر بین المللی.
• تاکید بر آوانگاری کتابشناسی پایانی مقالات فارسی با حروف لاتین، برای تسهیل نمایه شدن و قابل استناد شدن آثار فارسی زبانی که ترجمه رسمی به زبان‌های غالب ندارد.
• سیاستگذاری در زمینه روند تولید محتوای علمی، شیوه‌های استناد، دستور خط و آوانگاری که به طور منظم مطابق با پیشرفت‌های نشر دیجیتال بازنگری و به‌روزرسانی می‌شوند.
• تایید عضویت انتشارات علمی پژوهشی ایران آکادمیا در Crossref به‌عنوان آژانس رسمی ثبت شناسه دیجیتال از بنیاد بین‌المللیDigital Object Identifier System (DOI)  و اختصاص DOI یکتا به هر اثر علمی اعم از کتاب، فصل کتاب، مقاله، و یادداشت علمی.
• فراهم کردن شرایط تایید رسمی ژورنال‌های منتشر شده توسط انتشارات علمی پژوهشی ایران آکادمیا در  راهنمای ژورنال‌های با دسترسی آزاد Directory of Open Access Journals (DOIJ).

امیدواریم که این تلاش‌ها، مشوقی برای دانشگاهیان، اندیشمندان و پژوهشگران ایرانی باشد که با تولید محتوا به زبان فارسی، دانش خود را با مخاطبان و جامعه علمی فارسی زبان به اشتراک بگذارند و همزمان از  نشر و ثبت معتبر آثار خود نیز اطمینان حاصل کنند. باشد که دیگر دست‌اندرکاران نیز، چنانچه این تلاش‌ها را مفید می‌دانند، آنها را به‌کار گرفته و گسترش دهند و به ایجاد فضاهای معتبر علمی و دارای تعامل با پژوهشگران غیر فارسی زبان یاری رسانند.

انتشارات علمی-پژوهشی ایران آکادمیا
مرداد ۱۴۰۱