موضوع: تحلیل تاریخی سیاست خارجی ایران و رهیافت های اصلی آن در طول قرن ۱۴ خورشیدی
تمرکز این مطالعه بر سیاست خارجی ایران در طول قرنی است که تازه پشت سر نهاده شده. نگاهی کوتاه نشان می دهد که الگوی های متعددی در خلال این قرن دنبال شده که به اختصار می تواند از سیاست خارجی دولت های پهلوی اول و دوم شروع شود و به جمهوری اسلامی ختم شود.
ساعت یک بامداد روز سوم اسفند ماه ۱۲۹۹، دو هزار و پانصد قزاق که تحت فرماندهی رضاخان از قزوین حرکت کرده بودند، بدون هیچگونه درگیری وارد تهران می شوند. دولت فتحالله خان اکبر (سردار منصور) و سپهدار اعظم سرنگون، چهره های سیاسی توقیف، و احزاب سیاسی تعطیل می شوند. این حرکت در تاریخ ایران به کودتای سوم اسفند معروف است. کودتایی که با مقاومت هیچ قدرت نظامی روبرو نشد. تنها پس از وقوع کودتا، بازار تهران تعطیل شد و شهر علیرغم برخی تیر اندازی های پراکنده کاملا در اختیار قوای قزاق قرار گرفت. تهران اولین شب پس از کودتا را در آرامشی نسبي گذراند. گشتيها، مرکب از قزاق ها و پاسبانهای نظمیه در تمام طول شب مشغول حراست و حفاظت از شهر بودند و فقط گهگاه صدای شلیک گلوله های پراکنده به گوش می رسید. روز بعد، چهارم اسفند ماه ۱۲۹۹، احمدشاه با احضار سیّد ضیاءالدین طباطبايي به قصر فرح آباد طی فرماني او را به سمت ریاست وزرا منصوب کرد. همان روز اعلامیه ای تحت عنوان «حکم می کنم» با امضای رئیس دیویزیون قزاق اعلیحضرت اقدس شهریاری و فرمانده کل قوا (رضا) منتشر شد.
تاریخ ورق خورده بود و فصل جدیدی در درون پرونده انقلاب مشروطه آغاز شده بود. فصلی که با عبارت «حکم می کنم» محتوا و گرایش اقتدار گرایانه خود را علنی می کرد. خواهیم دید که چگونه این لحن آمرانه در متن سیاست داخلی و خارجی ایران در سراسر قرن چهاردهم خورشیدی جای خود را باز می کند.
این بررسی، تحلیل تاریخی تحولات سیاست خارجی ایران در قرن گذشته است که بر رهیافت های اصلی آن تمرکز خواهد کرد. در این بررسی ویژگی های چهار الگوی اصلی سیاست خارجی ایران به ترتیب تاریخی که ظاهر شدند، مورد نظر خواهد بود:
۱ – سیاست خارجی ایران در دوران رضا شاه
۲- دولت دکتر محمد مصدق و سیاست موازنه منفی
۳- محمد رضا شاه و سیاست اتحاد استراتژیک با غرب، بدون دشمنی با شوروی
۴- عصر جمهوری اسلامی، سیاست اعلامی نه شرقی ، نه غربی در کنار سیاست اعمالی نگاه به شرق (روسیه و چین).
در این بررسی علاوه بر طرح ها و شیوه های اعمال سیاست خارجی ایران در طول قرنی که گذشت، در محدوده زمان تعیین شده توسط کنفرانس، به وجوه تشابه و تفاوتهای این سیاست ها خواهیم پرداخت.
این سخنرانی بخشی از پنل زیر است:
سالن ۲ – فارسی
