چکیده
این مقاله با رویکردی ساختگرایانه و پسااستعماری، جایگاه اسلام در هویت ایرانی و خاطرهٔ جمعی را بازاندیشی میکند و رویکرد ذاتگرایی فرهنگی را به چالش میکشد. همچنین با تأکید بر سیالیت و تاریخیبودن اسلام و مسلمانی، بر آن است که تجربهٔ دینی در ایران در بستر طبقه، جنسیت، نسل، فرهنگ و تجربهٔ زیسته شکل میگیرد. سپس با تحلیل تعامل سه سنت ملی، دینی و مدرن غربی و نقد اسلامگرایی بهعنوان «ناخاطرهٔ جمعی» و گفتمانی ذاتگرا، بر اهمیت گذار به پسااسلامگرایی و ترویج گفتوگوی فراگیر برای شکلگیری هویتی متکثر و دموکراتیک در ایران معاصر تأکید میکند.