معنا و ریشه‌های بحران حافظه جمعی در ایران

چکیده

ایران کنونی با چالش بحران حافظه جمعی درگیر است. نشانه اصلی بحران به وضعیتی باز می‌گردد که در آن یادبودها، روایت‌های تاریخی، یا نمادهای مشترک یک جامعه دچار اختلاف، تردید، فراموشی یا تحریف می‌شوند، به‌گونه‌ای که همبستگی اجتماعی، هویت جمعی یا روایت جمعی دچار تزلزل یا گسست می‌گردد. مقاله پس از تعاریف پایه‌ای درباره حافظه جمعی و چهارچوب مفهومی اولیه به پنج مثال مشخص در تاریخ معاصر ایران، سقوط دولت مصدق در سال ۱۹۵۳، انقلاب سال ۱۹۷۹ و سرنوشت آن، جنگ خونین ایران و عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸)، مسئله حجاب و جایگاه اولین پادشاه دودمان پهلوی (۱۹۲۵-۱۹۴۱) که بر سر آن تفسیرهای بسیار متفاوت و تنش در درون جامعه و میان حکومت و گروه‌های اجتماعی وجود دارد اشاره می‌کند بحران حافظه جمعی را نمی‌توان جدا از بحران بزرگتری دید که عرصه‌های گوناگون جامعه ایران را در هم نوردیده است. حافظه جمعی هم زاییده این بحران و تنش میان دولت و جامعه و یا بخش‌های گوناگون جامعه است و هم خود به عنوان عامل تشدید تنش سیاسی عمل می کند.