مواجههٔ مسئله‌آفرینِ «ما» با دیگری: یک رؤیا و چند تفسیر

مواجههٔ مسئله‌آفرینِ «ما» با دیگری: یک رؤیا و چند تفسیر

پنهان‌کن

چکیده

«اجنبی، حرف بزن! بگو من چه باید بکنم که ایرانیان را هشیار نمایم». این جملهٔ عباس میرزا به‌روشنی از نوعی مواجههٔ غریبِ ایرانیان با «دیگری» در آغازِ عصرِ جدید خبر می‌دهد: اجنبی حقیقتی نزدِ خود دارد که آشکارکردن‌اش به هشیاریِ ایرانیان منجر می‌شود. این را می‌توان از نخستین تلاش‌هایِ «ما»یِ ایرانی برایِ تخیلِ رؤیایِ «دیگری» دانست. برایِ بحث دربارهٔ این خیال که از مواجهه با «دیگری» نشأت می‌گیرد، ابتدا نگاهی به «مکتوباتِ» آخوند‌زاده انداخته و بدین واسطه خیالِ «ما»یِ ایرانی را تا انقلابِ ۱۳۵۷ دنبال می‌کنیم. انقلابِ ۱۳۵۷ نقطه‌ای متفاوت در زیستِ این خیال است چرا که رؤیایی غریب و متفاوت بود به‌مثابهٔ رخدادی تکین، و این بار «دیگری» به حیرت افتاد که در آنجا چه خبر است، یا به‌تعبیرِ فوکو «ایرانیان چه رؤیایی در سر دارند». فوکو برایِ فهمِ این رؤیا بر «تعالیم و محتوایِ باطنیِ تشیع» دست می‌گذارد که طبقِ نظرش «شیوهٔ بودنِ» تک‌تکِ معترضان در خیابان‌هایِ ایران را تعیین می‌کرد. روایتِ او از رؤیایِ ایرانیان همواره نقد شده است چرا که در دفاع از «روحانیتِ» رخدادهایِ انقلابی خشونت‌هایِ جاری در شورش را از این «روحانیت» جدا و حتی آن را گریزناپذیر می‌انگارد. اما با استمرارِ خشونت توسطِ حکومتِ بنیادگرایی که سودایِ خلافتِ اسلامی داشت، این رؤیا به یک کابوس استحاله یافت و خودِ فوکو هم دیگر بحث‌اش را ادامه نداد. برایِ فهمِ این کابوس به سالِ ۱۳۸۸ می‌رویم و بر بحثِ نیکفر از «حقیقتِ دینی» تمرکز می‌کنیم که در زندان پدیدار می‌شود. نوشته چنین پایان می‌یابد که ۵۷ و ۸۸ تنها تحققِ یک کابوس نبود، و با خوانشِ ژیژک از «رخدادِ ایرانی» می‌بینیم که توانشِ رهایی‌بخشِ اسلام را نمی‌توان به‌واسطهٔ خشونت‌اش نادیده گرفت.

ارجاع به این مقاله

آذرپناه سایه, و مکتوم مائده. 2022. «مواجههٔ مسئله‌آفرینِ ‘ما’ با دیگری: یک رؤیا و چند تفسیر». ژورنال آزادی اندیشه, ش 11 (آوریل):45-64. https://doi.org/10.53895/DPJS1022.

نام‌ها

سایه آذرپناه
پژوهشگر
مائده مکتوم
پژوهشگر
اسلاوی ژیژک
فیلسوف

پیشنهاد ما

احمد اشرف
آزادی اندیشه شماره ۱۱
سه دیدار با هویت ایرانی
نادره شاملو
آزادی اندیشه شماره ۱۱
کووید ۱۹ اشتغال زنان را در همه جا کاهش داد، بیش از هرکجا در ایران
فرهاد خسروخاور و سعید پیوندی
آزادی اندیشه شماره ۱۱
روشنفکران و جنبش‌های اجتماعی در ایران قرن چهاردهم: روایت یک قرن فراز و فرود
شهرام کیانی
آزادی اندیشه شماره ۱۱
بررسی تاریخی نا جنبش کوییر ایرانی
ژانت آفاری
آزادی اندیشه شماره ۱۱
از اتاق خواب تا خیابان: ظهور نسل جدیدی از زنان مستقل ایرانی
کلودیا یعقوبی
آزادی اندیشه شماره ۱۱
سیر تحول گفتمان جنسیتی در ایران مدرن

از دست ندهید

خبرها

نویسنده: هانس لوکاس کیسر، برگردان: امیر مقدم
خبر
طلعت پاشا پدر ترکیه مدرن - معمار نسل‌کشی (در آستانه انتشار)
ایران آکادمیا
آفلاین
انتشارات علمی پژوهشی ایران آکادمیا در هفتمین نمایشگاه کتاب تهران بدون سانسور - لاهه

رویدادها

1 ژوئن
1 ژوئن
سعید رهنما
19:00

تا

21:00
00
:
00
:
00
:
00
This Event Has Ended
اپیزود ۱۶ - تشکل و دموکراسی - سعید رهنما
9 ژوئن
9 ژوئن
آصف بیات
15:00

تا

17:00
00
:
00
:
00
:
00
This Event Has Ended
«زن، زندگی، آزادی» و انقلاب‌های قرن بیست و یکم - آصف بیات